Deze column van Jan Fokkema (Directeur NEPROM) verscheen op 4 april in het vakblad Cobouw.
Onlangs verscheen het
CPB-rapport 'Het bouwproces van nieuwe woningen' dat in beeld brengt wat er speelt tussen Rijk, provincies, gemeenten en marktpartijen bij de ontwikkeling van nieuwe woningen. Een lezenswaardig onderzoek, waarin het CPB de oorzaken onderzoekt van de veel te lage woningproductie.
Een belangrijke conclusie is dat gemeenten te weinig prikkels ondervinden om meer woningbouwlocaties beschikbaar te krijgen. Dat komt vooral doordat bij de inwoners van de gemeente het gevoel overheerst dat nieuwbouw meer nadelen met zich meebrengt (verlies aan uitzicht en groene ruimte, dalende huizenprijzen door toenemend aanbod, etc.) dan voordelen. Het is maar een kleine groep van woningzoekenden die profiteert van nieuwbouw en die komt dan deels nog van buiten de gemeente.
De weerstand bij de inwoners wordt door het gemeentebestuur vertaald in meer kwalitatieve eisen aan de nieuwbouw, denk aan stedenbouw en architectuur, maar ook aan energie en duurzaamheid. Die eisen zorgen voor complexe onderhandelingen, hogere kosten, langere procedures en meer onzekerheid en risico's voor marktpartijen, waardoor de woningproductie veel lager ligt dan wenselijk is vanuit het oogpunt van de woningzoekenden.
Het Rijk en de provincies moeten volgens het CPB het belang van de woningzoekenden behartigen en de druk op de gemeenten verhogen om meer te bouwen. Dat gebeurt echter niet. Het Rijk heeft zich grotendeels van de woningmarkt teruggetrokken en de provincies zijn volgens het CPB eerder een hindermacht dan dat ze nieuwbouw bevorderen. Ze houden vooral nieuwbouwplannen tegen vanwege de vrees voor leegstand. Niet nodig, volgens het CPB. Gemeenten en marktpartijen bouwen niet voor de leegstand.
Het CPB bepleit een veel sterkere rol van het Rijk bij de woningbouw. En gemeenten moeten een financiële prikkel krijgen om meer nieuwe woningen te bouwen. Volgens het CPB kan dat door de winsten van marktpartijen af te romen ten faveure van de gemeente. Dat gaat echter niet werken, want gemeenten romen nu al via actief grondbeleid en via de anterieure overeenkomst marktpartijen maximaal af. Nog een extra instrument helpt niet.
Wat wel helpt is als het Rijk gemeenten gaat belonen voor meer nieuwbouw. Een premie op elk gebouwde nieuwbouwwoning. Dat is hard nodig ook, gezien de hoge kosten van binnenstedelijk bouwen en de grote noodzaak om in stedelijke infrastructuur te investeren. Het is tevens een kleine compensatie voor de Rijkssteun die in de afgelopen jaren aan de woningmarkt is onttrokken.
Jan Fokkema,
Directeur NEPROM
