Met een kleine 1.000 deelnemers was de DVDP op donderdag 16 mei 2024 wederom memorabel. Het werd een dag waar verleden, heden en toekomst voortdurend door elkaar heen liepen, inderdaad net zoals in de classic met Michael J. Fox uit 1985. NEPROM is dit jaar 50 jaar jong, een mooi moment om stil te staan bij waar we vandaan komen en waar we met elkaar heen gaan.
De DVDP 2024 (de 11de editie alweer) werd geopend door spoken word-artist Roziena Salihu met een prachtige tekst over 'konden we maar, dan zouden we…'. Konden we maar terug in de tijd met die tijdmachine, bijvoorbeeld naar het jaar 1974 toen NEPROM het levenslicht zag. Om de ontwikkeling en vooruitgang van 50 jaar nog eens van dichtbij mee te kunnen maken, te zien hoe ver we zijn gekomen en trots te zijn op waar we nu staan. Om van daaruit de toekomst op voorhand te vieren. 'Er zullen niet minder problemen zijn maar de vraag is: hoe gaan we daarmee om? We zijn verbinders, met de hakken in de maatschappij en de blik op de oneindigheid.'
Te afwachtend
NEPROM-directeur Fahid Minhas haakte daarop aan, door de aanwezigen uit te nodigen mee te gaan op tijdreis, door de lessons learned ter harte te nemen en met die kennis en expertise onze leefomgeving nog beter en mooier te maken. 'De maatschappelijke positie van ontwikkelaars is de laatste jaren sterk veranderd. We willen omgevingen creëren die de uitdagingen van de toekomst aan kunnen.' Dat moet gebeuren in een nauwe samenwerking met de overheid, waarvan demissionair minister Hugo de Jonge voor de tweede (en vermoedelijk laatste) keer acte de présence gaf als de verantwoordelijke rijksbestuurder voor wonen. De Jonge gaf aan met het Rijk ook back to the future te zijn gegaan in de afgelopen periode: 'Doorgaan op de oude manier kon niet meer, het Rijk was te afwachtend geworden. We moesten de regie op ruimtelijke ordening en volkshuisvesting herpakken.'
Vol vertrouwen
Gevraagd naar de Nota Ruimte en of daar voldoende woningbouwlocaties in worden opgenomen, gaf De Jonge aan dat allerlei transities gaande zijn en allemaal een plek vragen in de schaarse ruimte. 'Nederland wordt echter niet groter dus dat wordt puzzelen en inpassen. Met daarbij het uitgangspunt, zeker ook na 2030, dat we héél Nederland hiervoor willen inzetten. Er komen zoekgebieden richting het noorden, oosten en zuiden bij. Met als randvoorwaarde dat de infrastructuur dit mogelijk moet maken.' Kijkend naar het vers-van-de-pers regeerakkoord was de minister verheugd over de aangekondigde 1 miljard steun per jaar voor het wonen in Nederland. '500 miljoen voor infra is dan wat weinig maar als geheel komt de sector er niet slecht af.' De Jonge is vol vertrouwen dat met het voorontwerp van de Nota Ruimte (dat zo goed als gereed is) het nieuwe kabinet de goede keuzes panklaar krijgt voorgeschoteld: 'Er komen geen compleet nieuwe steden, we sluiten aan bij de steden die er al zijn, je moet er kunnen komen en er moet werkgelegenheid zijn.'
Over een ander belangrijk thema, de regulering van de middenhuurwoningen, merkte De Jonge op dat dit evenzeer al 10 jaar geleden had moeten worden opgepakt: 'We moesten zoveel tegelijk oppakken. Maar goed, het wetsvoorstel ligt nu bij de Eerste Kamer: aannemen en door!' Zijn tip aan de opvolger op het ministerie van Wonen: 'Doe het samen, doe het met een groot hart en doe het met een rechte rug. Kijk naar hoe we de Vinex hebben opgetuigd, met een duidelijke koers vanuit de overheid. De markt kon daarop aanhaken.'
Praten met de natuur
Welke koers de mensheid als geheel gaat varen, daarover sprak AI-expert en duurzaamheidsstrateeg Milan Meyberg. Hij heeft niet de pretentie 'alle antwoorden te kunnen geven' en stelde in plaats daarvan voor om de natuur zélf te vragen hoe we tot een duurzaam gebruik van de aarde kunnen komen. 'We gaan rechtstreeks praten met de ecosystemen, gebruikmakend van kunstmatige intelligentie.' En daar is de nodige haast bij geboden, aldus Meyberg: 'We hebben nog maar 10 jaar om een ramp te vermijden. We komen in razend tempo dichtbij een aantal tipping points, als we daarover gaan leidt dat onvermijdelijk tot een ineenstorting van ons ecosysteem.' Door dit verhaal van doom and gloom worden we echter niet gemotiveerd en geactiveerd en daarom is een nieuw narratief noodzakelijk.
Van een ego-gecentreerd paradigma waarin het uitputten van de hulpbronnen van de aarde centraal staat, is een overgang nodig naar een ecocentrische en uiteindelijk een GAIA-centrische aanpak. Van het antropoceen gaan we naar het 'symbiosceen', aldus Meyberg. Daarin wordt de natuur weer een onderdeel van onszelf. Een voorbeeld van deze benadering is de verklaring van de rechten van de oceaan (www.onebluevoice.net). Daarbij wordt aan de natuur gevraagd (via environmental AI) hoe zij aankijkt tegen de oplossingen van de klimaatproblemen en afnemende biodiversiteit. 'De toekomst is namelijk zo complex dat wij mensen die niet meer kunnen overzien.' De vraag is of de aanwezigen een dergelijke aanpak kunnen voorstellen in hun eigen ondernemingen: 'Een envai die jullie begeleidt en adviseert vanuit het perspectief van de natuur.'
Green Deal gaat door
Met de focus op de verantwoordelijkheid van individuele ondernemingen is ook het sleutelbegrip uit de inleiding van Diederik Samsom benoemd, die de afgelopen jaren als kabinetschef van Frans Timmermans werkte en daarmee de Green Deal vormgaf. De inzet: van Europa in 2050 het eerste Net Zero-continent te maken. Ook hij bleek het coalitieakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB al 's nachts te hebben doorgelezen. 'Het beleid van Hugo de Jonge wordt doorgezet, “waar" we gaan bouwen verandert niet echt. Maar “of" u gaat bouwen is wel de vraag, nu het stikstofprobleem wordt ontkend. En ook het “wat" staat ter discussie, nu er op duurzaamheid zal worden bezuinigd.'
Door de hashtag 'ophef' heen kijkend, ziet Samsom niettemin geen enkele aanleiding dat de Green Deal de komende tijd in ambitie afneemt. Hij baseert zijn conclusie op drie lange lijnen: 'De eerste is dat de klimaatverandering zelf niet op “pauze" kan worden gezet. Wetenschappers zien cijfers die ze nog nooit hebben gezien. En de gevolgen daarvan gaan ons allemaal raken, het komt heel snel heel dichtbij.' De tweede lijn is de 'adembenemende' innovatiecurve die de duurzame energieopwekkers zon en wind doormaken, in combinatie met opslagmogelijkheden. 'De hoeveelheden zijn niet te bevatten en dat geeft nieuw momentum aan het klimaatbeleid.' De derde lange lijn is dat de jonge generatie het woord neemt en de beslissers aanspreekt op hun gedrag: 'Dat gebeurt thuis aan de keukentafel en daar kan geen CEO voor weglopen, als zijn eigen kind hem daarop aanspreekt: pappa, wat ga jij doen om de wereld te redden?'
Stokje overpakken
Van daaruit geredeneerd zijn vastgoedondernemingen de cruciale spelers in een cruciale sector (de bouw) om de toekomst van de planeet te redden. 'En dat geldt ook voor de biodiversiteitscrisis, die mogelijk nog urgenter is dan de klimaatverandering. U moet daar een bijdrage aan leveren.' In de visie van Samsom zijn samenleving, bedrijven en de overheid samen aan zet. 'Zij kunnen de vooruitgang vormgeven. Maar u weet dat de overheid er momenteel niet sterk voor staat en dat de samenleving chagrijnig is. Pak dus het stokje over en ga ervoor.' Aan de hand van enkele concrete voorbeelden – het bouwen van wijken zonder stroomaansluiting en het produceren van biobased bouwmaterialen door de landbouw – liet Samsom zien hoe de toekomst eruit kan zien. 'Het opslaan van CO2 levert straks geld op. Dat systeem moeten we nu gaan vormgeven als Nederland, zodat we daar allemaal van kunnen profiteren.'
Cruquius wint NEPROM-prijs
Het plenaire gedeelte van de DVDP 2024 werd feestelijk afgesloten met de uitreiking van de NEPROM-prijs, in samenwerking met Rabo Real Estate Finance. Juryvoorzitter Josja van der Veer (directeur Ruimte & Duurzaamheid gemeente Amsterdam) nam de aanwezigen mee langs de vijf genomineerden: Oosterdokseiland, Cruquius en Oostenburg in Amsterdam, City-Centre Tilburg en Wisselspoor in Utrecht. Stuk voor stuk prachtige voorbeelden van binnenstedelijke transformaties, veelal langjarig en met een intensieve samenwerking tussen publieke en private partijen. Bij de beoordeling van de ingezonden projecten stond dit jaar het criterium maatschappelijke impact voorop, zo gaf Van der Veer aan. 'En dan gaat het onder meer om de inbedding in de omgeving en de bijdrage aan de kansengelijkheid van mensen.' De jury wees uiteindelijk het project Cruquius van Amvest en de gemeente Amsterdam als winnaar van de prijs aan, die door Amvest CEO Heleen Aarts (met haar onderneming ook zelf in het gebied gevestigd) en Dries Drogendijk (directeur gebiedsontwikkeling Oost) in blije ontvangst werd genomen. Beide gaven aan dat de manier van werken die bij deze gebiedsontwikkeling is toegepast, met onder meer de toepassing van een 'spelregelkaart', ook leerzaam kan zijn voor projecten die de komende tijd worden ontwikkeld. Daarbij stelt de overheid een beperkt aantal kaders vast en krijgt de markt de ruimte om met haar creativiteit te werken aan de invulling van het gebied, in nauwe samenwerking met de maatschappelijke omgeving.
