Het is een verzuchting die overal te horen valt in het debat over de versnelling van de woningbouw: de planontwikkeling duurt te lang. Zes jaar is het gemiddelde. Dat moet veel korter kunnen. Adviseurs Evelyn Rademaker (Fakton) en Annius Hoornstra (ThePositiveLab) zochten het uit in opdracht van BZK. Tijdens de Dag van de Projectontwikkeling 2023 presenteerden zij hun alternatieve aanpak. De tijdswinst: vier jaar.
Anke Sieverink (coördinerend beleidsmedewerker woningbouwbeleid BZK) gaf bij het begin van de DVDP-sessie over 'radicaal versnellen' aan dat het ministerie inzet op een forse verkorting van de planontwikkelingsfase. Drie jaar is de tijdspanne waarop het Rijk mikt en dat leidt inmiddels tot een inzet op meerdere thema's: efficiënter werken, meer regie, meer innovatie en aanpassen van wet- en regelgeving. Onder die thema's vallen tal van acties, zoals meer 'parallel werken': 'Begin met participatie vanaf dag 1, breng direct alle beleidsvelden en randvoorwaarden in beeld'. Maar ook: werken aan het capaciteitsgebrek bij de overheid en het meer in balans brengen van de bezwaar- en beroepsmogelijkheden. Verder stimuleert het Rijk ook innovaties zoals parametrisch ontwerpen en industrieel bouwen.
Van parallel naar serie
Het zijn acties – zeker de procesmatige – die ook terugkomen in het 'Plan van Aanpak Versnellen Processen en Procedures Woningbouw' dat op 19 januari 2023 het licht zag. Volgens Evelyn Rademaker is het mogelijk om hiermee de tijd voor planontwikkeling terug te brengen van zes naar twee jaar – nog een jaar korter dus dan de ambitie van BZK. Essentieel is een benadering waarin alle stakeholders vanaf het begin meedoen, op basis van een open source-proces en waarin 'parallel' wordt gewerkt aan een haalbaar plan – en dus niet volgtijdelijk c.q. 'in serie'. Dat zou gemeente 50 procent tijd moeten schelen, ontwikkelaars 30 procent en adviseurs 20 procent. Bijkomend voordeel is onder meer dat plannen veel minder vatbaar worden voor politiek-bestuurlijke wisselingen, omdat ze binnen vier jaar worden gerealiseerd. Ook wordt voorkomen dat gemeenten zich een groot deel van de tijd bezig moeten houden met slecht onderbouwde plannen.
Integraal ontwerp
Annius Hoornstra schetst aan de hand van een groot planningsschema hoe de verschillende onderdelen van de planontwikkelingsfase in elkaar kunnen worden geschoven. Het gaat om anders doen en willen: eerder (verplichte) onderzoeken doen, sneller vergunningen aanvragen, eerder randvoorwaarden in beeld brengen. Maar bijvoorbeeld ook afscheid nemen van de klassieke trits schetsontwerp/voorlopig ontwerp/definitief ontwerp. 'Maak direct vanaf het begin één integraal ontwerp waarin alle kennis – ook die omwonenden bijvoorbeeld – wordt ingebracht.' Het genoemde parametrisch ontwerpen biedt daar uitstekende mogelijkheden voor. 'Bewoners vinden het inderdaad lastig om iets te vinden van een blanco vel papier. Maar met deze methoden krijgen ook zij veel sneller zicht op de mogelijkheden die een locatie biedt. Zowel groepsvragen als individuele vragen kunnen er veel sneller mee worden beantwoord.'
Rol gemeenteraad
Belangrijk aandachtspunt is het vroegtijdig meenemen van de gemeenteraad in het proces. Hoornstra: 'Ook de raad moet zich committeren aan de andere aanpak. Pas dan kunnen gemeenten echt versnellen.' Drie dynamieken zorgen er uiteindelijk voor dat de ambities worden waargemaakt: een continue uitwisseling van informatie, het indikken van het besluitvormingsproces en het efficiënter werken c.q. anders ontwerpen.
De aanpak die door Rademaker en Hoornstra is ontwikkeld, heeft bij het ministerie van BZK in ieder geval de goede snaar geraakt. Bij de afsluiting van de sessie geeft Anke Sieverink dat op korte termijn gestart wordt met de nieuwe, 'radicale' aanpak van vijf reguliere en drie gebiedsontwikkelingsprojecten. 'Zij moeten in twee jaar tijd tot realisatie leiden en zullen via een BZK-website te volgen zijn.'
